Ասթմայի բուժման նոր մեթոդ

Բրոնխային ասթմայի զարգացման պատճառ է հանդիսանում ալերգիան` տնային փոշուց, կենդանիների մազերից, ծաղկափոշուց, դեղորայքից…

Սակայն ասթմայի այս ձևը (իսկական ատոպիան) հանդիպում է 16% ասթմատիկների մոտ: Իսկ մեծ մասամբ, ասթմա առաջացնում են… սնկերը:

Որտեղի՞ց…

Այս սունկը բացահայտվել է անցյալ դարի 80-ական թվականներին Սամարղանդի մարզում: Ալերգաբաններն ուշադրություն էին դարձրել, որ բրոնխային ասթմայով հիվանդների մոտ, ովքեր ապրում են փայտե տներում, որոնց հատակը հողից է, այդ օդը շնչելիս  թոքերում ձևավորվում են բորբոքային ախտընթացներ, որը ենթադրում է դրանց զարգացման ալերգիկ ռեակցիայի մեխանիզմի առկայություն` բորբոսի մասնակցությամբ: Գիտնականները հետաքրքրվելով այդ հանգամանքներով, սկսեցին որոնել սունկը, որը բորբոս էր առաջացնում: Դա երկարատև գործընթաց էր, քանի որ կողմնորոշվում էին արդեն գոյություն ունեցող տեսակներով: Բայց, արդյունքում բացահայտեցին ինֆեկցիայի նոր տեսակը` Paecilomyces տեսակի սունկը պայմանական պաթոգեն հատկություններով: 

Հնարավոր է, որ պեցիլոմիկոզը այդպես էլ կմնար միջինասիական պետությունների խնդիրը, բայց հետազոտությունները շարունակվեցին նաև Ռուսաստանի քաղաքներում: Արդյունքներն անսպասելի էին. սնկի կրող է համարվում բացարձակապես ամեն մի մարդ: Սնկային բորբոսը  «ապրում է» ոչ միայն  հողում, այլև մարդու արյան մեջ: Բայց, եթե բնության մեջ այն թելանման ձևն ունի, ապա մարդու օրգանիզմում զարգանում է սֆերուլի` գնդաձև պարկուճի ձևով, որի ներսում էնդոսպորներն են գտնվում` ապագա սնկերի սերմերը: Այդ փաստը վկայում է, որ պեցիլոմիցես սնկային բորբոսը շատ վաղուց է «տեղավորվել» մարդու արյան մեջ և իր զարգացման պրոցեսում գոյության նոր ձև է ձեռք բերել, որը բացառում է կենսաբանական տիրոջ մահը: 

Սունկը մարդու արյան մեջ է անցնում ոչ թե հողե հատակից, այլ ներարգանդային զարգացման ժամանակահատվածում հղի կնոջ արյան միջով,- մեկնաբանում են գիտնականները: - Միևնույն ժամանակ, նրա իմունային համակարգը պտուղը պաշտպանում է ներարգանդային ինֆեկցիոն ախտընթացի զարգացումից: Ծնվելուց հետո մարդը պետք է իմունիտետի օգնությամբ ինֆեկցիայի հարուցիչին ինքնուրույն դիմադրի: Դրա զարգացումն էլ հենց ուղեկցվում է շնչահեղձության նոպաներով և ալերգիկ այլ դրսևորումներով: 

Ռեակցիայի աշխատանքը

Այս սունկը «ննջում է» մարդու օրգանիզմում, բայց ակտիվանում է իմունային հսկողության նվազման դեպքում ու սկսում է ակտիվորեն բազմանալ: Եթե առողջ մարդու 1 մկլ արյան մեջ կարող է գտնվել  հասուն սնկի մինչև 6000 սֆերուլ (պեցիլոկրություն), ապա ասթմայով հիվանդի մոտ հայտնաբերվել է և 18 000, և 35 000 սֆերուլ:

Սնկի բջիջները, արագ բազմանալով, բարդ իմունաբանական և կենսաքիմիական ախտընթացների պատճառ են դառնում: Արդյունքում, արյան մեջ կուտակվում է մեծ քանակությամբ հատուկ E իմունագլոբուլին, դրա օգնությամբ էոզինոֆիլերը (արյան բջիջները) ամրանում են խոշոր սնկերի թաղանթին և քայքայում են այն, իսկ մանրները ոչնչանում են կլանման և ճեղքման ճանապարհով:

Ավելի պարզ ասած, E իմունագլոբուլինը, պաշտպանելով օրգանիզմը «օտարներից», աշխատեցնում է ալերգիկ ռեակցիան, որը բրոնխների հարթ մկանների ջղաձգում և լորձաթաղանթի այտուց է առաջացնում, տեղի է ունենում լորձի ուժեղացված արտազատում, որն էլ խցանում է բրոնխները և թոքերը: Այստեղից էլ ասթմայի բոլոր դասական դրսևորումները` հազ, սուլոցով խռպոտ շնչահեղձություն, որն առաջանում է սեղմված բրոնխների միջով օդն անցնելիս: 

Ով է մեղավոր

Ստացվում է, որ բրոնխային ասթմայով հիվանդանալու հավանականությունը շատ ավելի բարձր է, քան ընդունված է կարծել. քանի որ օրգանիզմում «ննջող» սունկը ցանկացած պահի կարող է արթնանալ: Դա կողմնակիորեն հաստատում են նաև այլ երկրների գիտնականների հետազոտությունները, որոնք ցույց են տալիս, որ բրոնխային ասթմայով հիվանդացության քանակը գնալով ավելանում է: Ավելանում է, որովհետև ժամանակակից մարդու իմունային համակարգը  չի դիմանում ծանրաբեռնվածությանը կենսակերպի փոփոխությունների պատճառով: Օրինակ, բրոնխային ասթմայի զարգացման համար հաճախ մեղադրում են սթրեսներին: Եվ մեղադրանքը տեղին է: Միևնույն ժամանակ շատ քչերը գիտեն, որ սթրեսի պահին արյան հունում անհետանում են պաշտպանական սպիտակուցները` իմունագլոբուլինները, հնարավորություն տալով, որ արյան մեջ սնկի բջիջները զանգավածաբար բազմանան:

Ասթման հաճախ դիտում են որպես չբուժված բրոնխիտների և շնչական ուղու այլ հիվանդությունների հետևանք: Բայց, հաշվի չի առնվում, որ այդ դրսևորման մեխանիզմը հետևյալն է. առաջանում է սուպերինֆեկցիա (բրոնխիտ, ՍՇՎԻ, գրիպ), որ իմունիտետի «վերմակը իր վրա է քաշում», թուլացնելով սնկային բջիջների վրա իմունային հսկողությունը:

Տարիքի հետ պեցիլոմիկոզի ակտիվությունն ավելանում է, իսկ դա նույնպես բացատրվում է իմունիտետի հատկություններով` սկսում է պակասել ուրցագեղձի բնական ակտիվությունը (իմունային համակարգի գլխավոր օրգանը) և սնկերը հսկողությունից «դուրս են գալիս»: 

Բուժում  նոր ձևով

Առայժմ հետազոտությունները շարունակվում են: Բայց, եթե հաստատվի այն ենթադրությունը, թե ասթման մեծ մասամբ առաջանում է սնկերի պատճառով, ապա այդ հիվանդության բուժումն արդեն այլ կերպ կտարվի` հակասնկային պատրաստուկներով, հորմոնային և հակահիստամինային պատրաստուկների փոխարեն: Քանի որ սնկային սպորների ծավալը նշանակալիորեն նվազեցնելու դեպքում բրոնխների ջղաձգում չի լինի: Իսկ դա հիանալի հեռանկար է ասթմայով հիվանդների համար, ովքեր այսօր ստիպված են  միշտ իրենց մոտ պահել ինհալատորները: 

Մեր տեղեկանքը

1989թ-ին խորհրդային գիտնականներ Ա.Մ.Ախունովան և Վ.Մ.Շուստովան առաջին անգամ նկարագրեցին պեցիլոմիկոզը որպես հիվանդության նոր տեսակ, որի կլինիկական ինդիկատորներն ալերգիկ հիվանդություններն են` ալերգիկ թոքաբորբը, բրոխային ասթման… 17 տարի հետո կանադացի հետազոտողները  անտառահատման գործարանի բանվորների մոտ նկարագրեցին ալերգիկ թոքաբորբը, որի պատճառը Paecilomyces սնկերն էին: Իսկ 2008 թվականին արդեն ամերիկացի ալերգաբանները հաղորդեցին բրոնխային ասթմայի և պեցիլոմիկոզային պատճառագիտությամբ ալերգիկ ռինիտի մասին:

2012թ-ին Անգլիայի դեղարդյունաբերությունը արտադրեց Paecilomyces սնկի բորբոսի ալերգենը: Սակայն, դեռ 1993թ-ին Ռուսաստանի այժմ պետական բժշկական համալսարանի գիտական խորհուրդը հաստատելով Ա.Մ.Ախունովայի ատենախոսությունը այս թեմայով, հավանություն տվեց պրակտիկայում ներդնելու  նրա մշակած մեթոդները սնկային ինֆեկցիայով հրահրված ասթմայի ախտորոշման և բուժման վերաբերյալ: 2003թ-ից Մոսկվայի քաղաքային 204 պոլիկլինիկայի ալերգոկաբինետի բազայում ալերգիկ հիվանդություններով հիվանդների  հետազոտման ստանդարտ մեթոդներին ավելացվեց պեցիլոմիկոզի  էքսպրես-ախտորոշման մեթոդը և, ըստ ցուցանիշների,  բրոխային ասթմայով հիվանդների համալիր բուժումը հակամիկոտիկներով: Արդյունքում` հիվանդության երկարատև ռեմիսիա կամ բուժում արձանագրվեց: 

Ի դեպ

Բնության մեջ մի քանի հարյուր տեսակի սնկեր կան, որոնցից ամենահայտնի ու մարդու համար ամենավտանգավորը համարվում է այն սունկը, որը մենինգիտ է առաջացնում և կանդիդա տեսակի սնկերը, որոնք բազմաթիվ հիվանդությունների պատճառ են դառնում: 

Բոլոր սնկերը շատ կենսունակ են: Դրանք դիմանում են +1500-ից +1500 ջերմաստիճանային պայմաններում, հեշտորեն հարմարվում են նոր պայմաններին:

Վերջին 20 տարվա ընթացքում միկոզների հրահրած հիվանդությունների թիվը մշտապես աճել է: ԱՀԿ տվյալներով, սնկային հիվանդությունով տառապում է յուրաքանչյուր չորրորդ մարդը: 

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ